MANTEN EN KALLE
HET HERBOUWEN VAN VERLOREN REUZEN
September 2018. Luc Vincent presenteert het FPZ (Feestcommissie Parochie Zaffelare) een voorstel voor de viering van
800 jaar Zaffelare in 2021. Het is een klein dossiertje van 4 bladzijden met een resem voorstellen voor evenementen die allemaal in het teken staan van de geschiedenis.
Het idee voor dit voorstel ontstond een achttal jaren daarvoor, in 2010 ongeveer, tijdens een vergadering van het FPZ, toen Luc even lid was van deze vereniging. De viering stond toen op de toenmalige agenda aangeduid als 'iets om al even over na te denken'. Misschien niet zo letterlijk, maar zo herinnert Luc zich dat... Destijds vertelde hij Martine Naudts, de voorzitster van het FPZ, over het idee voor een speciale viering. Eigenlijk een evenementenjaar! Maar zij vroeg hem terug contact op te nemen wanneer de tijd er rijp voor was. Zo geschiedde het dat hij in 2018 er Martine terug over aansprak. Ondertussen was Luc geen lid meer van het FPZ. Een vergadering werd vastgelegd met alle leden van de vereniging, onder wie heemkundige Bert Vervaet, schrijver/regisseur Luc Van Autreve en beeldhouwer Patrick Van Ryckeghem.
Met een onzeker hart werden kopieën van het dossiertje rondgedeeld, wachtend op een koude douche. Maar de verwachte rillingen kwamen niet, het werd een tamelijk warm en enthousiast onthaal! 'Tamelijk' omdat men het volledige project nogal ambitieus vond. Hetgeen waar was. Om het project een 'boost' te geven werd besloten om een bepaald budget vanuit het FPZ ter beschikking te stellen van een op te richten werkgroep die de naam kreeg: 'Parochiale Werkgroep Zaffelare 1221-2021'. Een mond vol.
We 'waren vertrokken'!
​
Het eerste project werd het herbouwen van de reuzen. Eén van de ideeën die veel bijval kreeg van het FPZ.
Van Manten en Kalle, de reuzen die rond de jaren dertig van de vorige eeuw door de Bond der Kroostrijke Gezinnen gemaakt werden, bestond er echter niets meer. Alles moest dus van nul heropgebouwd worden. Een eerste stap werd het hertekenen van de reuzen, gebaseerd op de oude foto's. Dit gebeurde door Luc zelf. Een eerste stap...
​
​
​
Manten schets
Oude foto met de vorige reuzen, ergens de jaren '30 van de vorige eeuw.
(Bron foto: privécollectie Bert Vervaet).
Kalle schets
VAN JUDO KAMPIOENE TOT EEN VAN DE WEINIGE REUZENMANDENVLECHTSTERS IN BELGIË...
Het idee hebben om reuzen te bouwen en ze ook iets of wat kunnen tekenen biedt geen zekerheid dat ze er ook zullen komen.
Het maken van een reus, laat staan twee reuzen, vraagt een zeker kapitaal aan materiaal. En het belangrijkste onderdeel van de reus, zijnde het geraamte, dient dan ook nog eens gemaakt te worden.
Na wat opzoekwerk online kwam Luc terecht bij een van de weinige personen in België die op de traditionele manier geraamtes maakt voor reuzen. Met traditionele manier wordt bedoeld dat de geraamtes gevlochten worden van wilgentenen of waterloten van een wilg. Dit zijn de lange rechte scheuten die gevormd worden nadat een wilg wordt geknot. Omdat Manten en Kalle geacht worden de oude reuzen te vervangen wou Luc een poging doen om zo authentiek mogelijk basismateriaal te gebruiken.
De persoon in kwestie is Lieve Lieckens uit Keerbergen. Zij is al meer dan 25 jaar bezig met het vlechten van manden, reuzen en designstukken op ambachtelijke wijze. Daarvoor had zij een schitterende carrière in het leger en was zij gedurende een periode van 10 jaar de sparringspartner van judoka Ingrid Berghmans voor de nationale ploeg. Na de geboorte van haar eerste kind zette zij een punt achter haar carrière in het leger en ontdekte zij het mandenvlechten. Eerst ze als hobby om al gauw over te gaan naar een professionele fulltime. Een vraag van een reuzenvereniging om het vlechtwerk van een reus te herstellen, katapulteerde haar in de wereld van het mandvlechten voor reuzen.
(Meer over Lieve en haar werk kan u hier ontdekken).
​
Maar al gauw werd duidelijk dat de talloze uren aan ambachtelijk werk voor het bouwen van een geraamte voor een reus evenredig zou zijn aan een hoge kostprijs. En dit maal twee, voor Manten én Kalle.
Het voorhanden budget liet dit niet toe, dus even leek het erop dat het spel uit was en de reuzen bij een geschetste versie zouden blijven...
'... GE KUNT NOOIT WETEN. EENS KIJKEN OP 2de HANDS.BE... '
Een klein stemmetje in het warrige hoofd van Luc stelde voor om toch maar eens op 2dehands.be te gaan kijken, je weet maar nooit. Na nog geen tien minuten zoeken kwam de foto op het scherm van een tweedehands reuzengeraamte daar te koop gesteld door mevrouw Annie Van Waeyenberghe voor een vereniging die ermee stopte. Het geraamte was opgebouwd uit wilg en was nog in uitstekende staat! Een wonder, inderdaad. Daar stond de eerste reus op ons te wachten.
Na het betalen van slechts ongeveer één zesde van het aankoopbedrag van een nieuw exemplaar, werd het geraamte richting Zaffelare vervoerd. We zijn Annie zeer dankbaar vanwege het feit dat zij instemde om het geraamte voor Manten voor het startbod aan ons te verkopen, anders was Manten er waarschijnlijk nooit geweest. Luc hoorde onlangs dat Annie jammer genoeg overleed in 2019. Zij zal dus het resultaat van haar beslissing niet meer zien.
Manten was 'binnen'. Nu nog Kalle! Maar dat viel tegen. Zo een gelukstreffer kan geen twee keren op een rij gebeuren. En inderdaad, 2dehands was leeg, geen reuzengeraamtes meer. Wat nu? Welja, opnieuw maar eens Lieve Lieckens contacteren nadat Luc z'n stoute schoenen had aangetrokken. 'Ik belde u eerder dit jaar om naar de prijs te vragen voor het vlechten van een reuzengeraamte...', 'En de prijs was te hoog', repliceerde Lieve. 'Euh, eigenlijk wel maar heeft u toevallig ook tweedehandsreuzen staan die voor een lagere prijs gekocht kunnen worden?'. 'Oh ja', antwoordde zij, 'Kom maar eens kijken!'. En hop, na enkele dagen reden Sabine Van Hove, Luc's rechterhand van de Parochiale Werkgroep Zaffelare 1221-2021 en deze laatste richting Keerbergen om terug te keren met het geraamte voor Kalle op de aanhangwagen! Iets duurder dan Manten, maar toch een koopje! Manten en Kalle waren 'binnen'. Tweede wonder geschied. Check.
DE HELPENDE BEELDHOUWERSHAND
Beeldhouwer en kunstenaar Patrick Van Ryckeghem uit Zaffelare, lid geweest van het FPZ, bood spontaan zijn hulp aan voor het vervaardigen van de 'koppen' voor beide reuzen. Hij koos ervoor om ze te snijden uit grote blokken heel compact piepschuim.
Deze techniek gebruikte hij al eerder voor kunstwerken op de praalwagens van de jaarlijkse bloemenstoet van weleer en ook voor het snijden van het hoofd voor de Nonkel Octaaf, een van de reuzen uit Lochristi.
Nonkel Octaaf uit Lochristi
Patrick Van Ryckeghem
LENTECONGRESCENTRUM
Voor het vervaardigen van de reuzekoppen moest een geschikte locatie gevonden worden. Een grote ruimte die 'mocht vuil worden' want het zou er vol komen te liggen van weggesneden piepschuimbolletjes. Ook moest Patrick aan de koppen gedurende weken kunnen verder werken zonder ze te moeten verzetten of opbergen.
Voor het vervaardigen van de reuzekoppen moest een geschikte locatie gevonden worden. Een grote ruimte die 'mocht vuil worden' want het zou er vol komen te liggen van weggesneden piepschuimbolletjes. Ook moest Patrick gedurende weken aan de koppen kunnen verder werken zonder ze te moeten verzetten of opbergen. Het - ondertussen afgebroken - Lentecongrescentrum (LCC), de oude kleuterschool in Zaffelare, een begeesterd initiatief van Luc Van Autreve om kunst en creativiteit te bevorderen en een plaats te bieden binnen de gemeente, werd de geschikte locatie.
v.l.n.r Patrick Van Ryckeghem, Roger Praet (Evarist Ganzelever) en Luc Van Autreve
Het Lentecongrescentrum (LCC) - Oude kleuterschool Zaffelare
Het uit piepschuim snijden van Manten en Kalle zou een hele klus worden die weken in beslag zou nemen. Beetje bij beetje verschenen de trekken van de nieuwe reuzen uit de witte blokken, terwijl beeldhouwer Patrick beetje bij beetje verdween onder de statische witte piepschuimbolletjes. Hieronder ziet u enkele foto's genomen in het atelier.
De beelden spreken voor zich!
Foto's: Mark Verbrugge (Nummer 9080)
'... EN ALS JE NU EENS XXXXXXL KLEDIJ ZOU MAKEN? '
Marleen Vernaeve uit Lochristi maakt met haar man Mark Schreyen (alias ridder Robrecht van Ghent, de 'mascotte' van het Gravensteen in Gent) deel uit van een middeleeuws re-enactmentgezelschap waar Luc Vincent en echtgenote Karolien Dedeken (juf Karolien) ook graag vertoeven. Marleen is een uitstekend kleermaakster en tovert met naald en draad (en ook wat stoffen ;) de leukste outfits uit haar mouw. Verschillende middeleeuwse kledingstukken en andere vlaggen binnen de middeleeuwse groep zijn van haar hand. Zij is oa. ook de maakster geweest van de tunieken die werden gebruikt voor de opvoeringen van de openlucht toneelstukken over het verhaal van Reynaert de Vos in het Park van Beervelde tijdens de Tuindagen in oktober 2018 (klik hier voor meer over dit gebeuren).
Re-enactors uit 3 middeleeuwse groepen spelen het verhaal van Reynaert de Vos op de Tuindagen in het Park van Beervelde in 2018.
Elk van hen draagt een tuniek gemaakt door Marleen met de beeltenis van een der figuren uit het dierenepos.
Tijdens een gezellig etentje met de voltallige middeleeuwse groep van 6 leden ;) bij Luc en Karolien thuis nog voor de eerste lockdown, was het gespreksthema ineens 'middeleeuwse kledij' en het maken van nieuwe outfit onderdelen voor het komende seizoen. Luc dacht ineens aan de reuzen en zijn zoektocht naar een geschikt persoon voor het maken van de kleren ervoor. Hij besefte dat de geknipte persoon voor zich zat aan tafel en besliste om gewoonweg de vraag te stellen...
​
'En als je nu eens XXXXXXL kledij zou maken?' Waarop Marleen terstond antwoordde: 'Ja, voor uw reuzen zeker?'
​
En de rest wordt en is geschiedenis. Marleen stemde in de kledij voor de reuzen te maken, niet goed beseffende waaraan ze begon...
ALLES BEGINT BIJ DE KEUZE VAN DE JUISTE STOFFEN
Au Pluba - Ledeberg
Marleen stelde voor om de stoffen voor de reuzen te gaan kiezen bij een van de bekendste stoffenwinkels in het Gentse, de
'Au Pluba' of de vroegere 'Strik' in Ledeberg. Het is een oude en relatief kleine winkelruimte dat tot aan het plafond volgestouwd is met allerhande kleurrijke stoffen en andere hebbedingen voor knutselgrage, niet voor stof allergische mensen. De verkoper is een nogal zonderling man, een tikkeltje brombeer in een brombeer-stoffengrot. Maar wanneer hij goed besefte hoeveel werd aangekocht, sloeg zijn humeurigheid om in vurig enthousiasme!
Marleen en Luc zijn dan ook vertrokken met tientallen meters stof en vertelden hem dat zij er reuzen zouden mee aankleden. Hetgeen hij 'zeer wijs' vond en afsloot met de vraag om hij 'eens wat foto's kon zien wanneer ze af waren', waarop Luc antwoordde 'Da goân waa zekers doen, ge meugt er gerust van zaan!'
De kilo's aan donkergrijze, witte en veelkleurige stoffen verdwenen voor maanden samen met Marleen in diens werkruimte. Het maken van de kledij voor Manten en Kalle zou enorm veel tijd vragen. Meten, maken, aan de reuzen passen, zien dat het niet goed is en dan herbeginnen om dan opnieuw alles te gaan bekijken op de reuzen enz. Zij heeft engelengeduld en een heel sterke wil om te volbrengen wat ze begint. Het resultaat is er dan ook naar! (zie verder).
Zaffelare mag trots zijn op haar nieuwe reuzen en heeft dit vooral te danken aan het doorzettingsvermogen van Marleen en Patrick.
Knoopsgat voor Manten's jas
Marleen werkt aan Manten's jas
Inspiratiefoto voor Kalle's blouse
Aanwijzingen voor de 'rushes' aan Kalle's hoed
Een gehaakt tafelkleed omgetoverd tot sjaal voor Kalle!
KLEUR OP DE WANGEN EN EEN KLARE KIJK
Terwijl Marleen gewapend met naaimachine en draad het gevecht aanging met de outfits van Manten en Kalle, had Patrick gedaan met zijn werk aan de piepschuim reuzenkoppen en kon de volgende bijdrage van Luc starten, zijnde het beschilderen van de vaalwitte gigantenhoofden. De basiskleuren werden gelegd net voor het Lentecongrescentrum werd vernietigd om plaats te ruimen voor het nieuwe WZC Sint-Vincentius. Daarna verhuisde Luc de hoofden, die ondertussen waren gemonteerd op de bovenlijven van de reuzengeraamtes naar de garage van Luc. Niet zo eenvoudig wanneer er niet veel plaats voorhande is.
Bij goed weer buiten schilderen dan maar. Geholpen door Arthur, Luc's oudste zoon, ging het werk snel vooruit. Enkele verflagen kleur met daarboven een vernislaag, dat zou het moeten doen. Als ogen werden prints gemaakt van de pupil en iris van echte ogen. Dat geeft hen een 'echtere blik', vond Luc.
Vader en zoon aan 't schilderen :)
REUZEN ONDER EEN GLAZEN DAK
Om Marleen de mogelijkheid te bieden de kledij geregeld aan de reuzen aan te passen, moesten de hoofden op hun bovenlijf gemonteerd worden en zo de hele tijd ergens blijven staan. In Luc's garage was dit uiteraard onmogelijk.
Er werd gedacht aan een van de serres van het LoS Sierteeltmuseum, maar dit bleek geen optie te zijn. Eigenlijk was er nergens de possibiliteit om beide reuzen voor onbepaalde tijd een onderdak te bieden...
Tot Kristien Van Waes en Koen Boone uit Zaffelare zo vriendelijk waren hun serre ter beschikking te stellen om verder aan Manten en Kalle te werken. De reuzen kunnen daar blijven tot de werkgroep hun uiteindelijke standplaats gevonden heeft. Hopelijk laat deze niet te lang op zich wachten...
De pasmomenten volgden elkaar op gedurende het jaar 2020 en 2021. Verschillende versies van reuzenrok en -blouse, van armlengtes en strikken volgden elkaar op. Alles was nieuw voor zowel naaister Marleen als ontwerper Luc. Beiden hadden nog nooit aan reuzen gewerkt.
Met de helpende hand van Mark, Marleen's echtgenoot, werden de verschillende lagen kledij steeds weer aan- en afgedaan. Beetje bij beetje werden de definitieve vormen van Manten en Kalle zichtbaar...
TRAPKE OP, TRAPKE AF, KLEDIJ AAN, KLEDIJ AF...
Geconcentreerde Marleen
aan 't werk!
Een 'sleppe' voor Manten
Een gehaakt sjaaltje voor Kalle
Manten's jas aangepast
en klaar voor modificatie
Beide reuzen kregen een behuizing voor een Go-Pro camera!
Manten en Kalle kregen elk een Go-Pro camera aan de hals bevestigd. Dit is een experiment die ons zou moeten in de mogelijkheid stellen om tijdens het stappen met de reuzen beelden te schieten vanuit het zichtpunt van de reuzen. Vanuit vogelperspectief of eerder 'reuzen'perspectief in dit geval! Dit in de hoop de illusie te scheppen dat men door de ogen van de reus kijkt. De filmpjes zullen na de reuzenuitstap op deze website te zien zijn.
Marleen vermaakte het gehaakte tafelkleed tot een prachtige reuzinnensjaal.
Manten kan met z'n 4,5 meter ongeveer net onder het dak!
De 'rushes' voor Kalle's luifelhoed worden met lange, sterke naalden bevestigd. De'final touch' voor het uiterlijk van de reuzin.
Deze hoed werd gebaseerd op 18e eeuwse exemplaren zoals rechts getoond...
Manten krijgt als laatste extraatje een 'stoefertje' of pochet in zijn borstzakje. Deze is gemaakt van dezelfde stof als Kalle's rok als teken van verbondenheid met haar... Hij kreeg ook een mooie strik om de hals om er even sjiek uit te zien als zijn voorganger uit 1930! De handen van beide reuzen zijn voorzien van een strookje klikkenband zodat ze elkaar de hand kunnen geven bij een wandeling. Verder werd besloten om het de reuzendragers wat gemakkelijker te maken door de Manten en Kalle een wielenstel aan te meten. Zo kunnen ze ook rijden of glijden over vlakke wegen en enkel van de grond geheven worden wanneer ze de reuzendans doen of 'ne keer naar 't volk beneden kijken'.
Manten en Kalle, handje in handje...
EEN HART VOOR DE REUZEN
Als laatste detail, evenwel onzichtbaar voor de toeschouwers tijdens de reuzenstoet, hangt stevig bevestigd aan de binnenzijde van beide reuzen een houten hartvormig doosje met daarin de namen van alle mensen die een hart hadden en hebben voor de reuzen. Die hen gemaakt hebben, instonden voor de fondsen, voor de geraamtes, het vervoer enz. Bedoeld als een soort 'time capsule', een schatkistje voor zij die zich in de toekomst zullen afvragen wie betrokken was bij het herrijzen van Manten en Kalle uit de vergetelheid. De doosjes zijn niet definitief gesloten. Hopelijk zullen er nog velen een hart hebben voor de Zaffelaarse reuzen Manten en Kalle. Diens namen komen dan voorzeker ook in het hart van de reuzen.
We hopen dat u deze 'making of' pagina interessant en vooral plezant vond.
Heeft u verdere vragen over Manten en Kalle, wilt u hen uitnodigen voor een feest,
wilt u een kind van de reuzen of een van hun dragers worden, contacteer dan zonder verplichtingen
Parochiale Werkgroep Zaffelare 1221-2021!
​
PS. Op de volgende pagina ontdekt u enkele mooie foto's van Manten en Kalle genomen door Bennie Vanderpiete voor Lochristinaar.com. Voor de eerste keer in de buitenlucht, net voor de serre waar ze nu onderdak vonden en dit samen met de makers en de volledige ploeg van Parochiale Werkgroep Zaffelare 1221-2021.
​
​